Wyobraź sobie, że kupujesz do swojego domu nową szafkę, biurko albo po prostu robisz sobie prezent i wybierasz w sklepie elegancką torebkę. Na jak długo oceniasz ich żywotność? Na kilka miesięcy, lat, a może na całe życie?
Dawne przedmioty miały zdecydowanie większą trwałość. Pokolenie naszych dziadków, a nawet rodziców często kupowało ubrania, buty lub walizki z myślą o tym, że będą im służyć latami. A meble i zastawa? Kiedyś ludzie, nabywając tego typu rzeczy, często planowali już, że będą z nich korzystać jeszcze przyszłe pokolenia. Swoją trwałość dawne produkty zawdzięczały nie tylko staranności producentów, ale też trosce ich właścicieli. Jeszcze w przedwojennej Polsce w każdym miasteczku można było spotkać różnorodne zakłady rzemieślnicze, trudniące się naprawą. Naprawiano nie tylko przedmioty użytkowe, takie jak żelazka i parasole, lecz także zabawki, biżuterię i torebki.
Istnieje znana opowiastka o tym, że zapytano dwoje staruszków, jak to możliwe, że małżeństwa trwały kiedyś po kilkadziesiąt lat. Starsi państwo mieli odpowiedzieć: „Dawniej, nawet jeśli coś się psuło, należało to naprawiać. Teraz po prostu wyrzuca się do kosza”. Faktycznie, może być w tym ziarno prawdy. Tendencja do naprawiania oraz pielęgnowania przedmiotów przenosiła się też na relacje międzyludzkie. Przyjaźnie i miłości częściej trwały przez całe życie. Takiemu charakterowi relacji sprzyjała większa stabilizacja warunków życia.
Obecnie tendencja jest odwrotna. Przedmioty, które kupujemy, rzadko kiedy są zaprojektowane tak, aby służyć nam latami. Coraz rzadziej naprawia się nawet drogie wyposażenie kuchni lub łazienki. Szybki kredyt na naprawę pralki? Jeśli już go bierzemy, to raczej na zakup nowej. Zakłady naprawiające parasole czy punkty ostrzenia nożyczek odeszły już w niepamięć. Zamiast nich pojawiały się specjalne firmy oferujące pomoc w wywożeniu starych mebli lub sprzętów AGD. Tendencja produkcji przedmiotów mogących służyć latami została zastąpiona przez modę na produkcję rzeczy, które łatwo jest zutylizować.
Skąd bierze się trend szybkiego pozbywania się przedmiotów? Być może przyczyną jest masowa produkcja, która spowodowała spadek cen. Dzięki temu kupno nowego przedmiotu jest tańsze niż naprawa starego. Oczywiście, nadal można zainwestować w coś na długie lata, ale wiąże się to już z wydatkiem na produkt z wyższej półki. Kto bierze szybki kredyt na doskonałej jakości klasyczne biurko, jeśli może mieć prosty model za dużo niższą cenę? Kto myśli o inwestowaniu w wyposażenie domu, jeśli mieszka w wynajętym mieszkaniu i nie ma żadnej pewności co do tego, gdzie będzie znajdować się za pięć lat?
Inną przyczyną częstego wyrzucania starych przedmiotów i kupowania nowych może być szybko zmieniająca się moda. Dwuletni smartfon jest już uważany za wiekowy sprzęt. Większość użytkowników woli pozbyć się „starego” telefonu, aby nie być postrzeganym przez innych jako osoba, która nie nadąża za nowoczesnymi trendami.
Czy można powiedzieć, że dawna tendencja do kupowania przedmiotów na lata była lepsza niż współczesny trend nabywania produktów, które szybko się zużywa i łatwo wyrzuca? Jednoznaczna odpowiedź na to pytanie byłaby dużym uproszczeniem. Pamiętajmy, że jeszcze w czasach przedwojennych, zanim spadły koszty produkcji, wiele produktów było ze względu na wysoką cenę zupełnie niedostępnych dla przeciętnego człowieka. Popularny w czasach przedwojennych Fiat 508 kosztował równowartość kilkunastu pensji małżeństwa klasy średniej. Wykonywane w pracowniach stolarskich stoły i szafy także bywały olbrzymim wydatkiem. Dziś proste meble można nabyć w stosunkowo niskich cenach. Kupno auta, choć jest dużą inwestycją, nie przekracza możliwości finansowych większości Polaków. Aby się o tym przekonać, wystarczy uświadomić sobie, jak duże problemy ze znalezieniem miejsca do parkowania mamy nawet na średniozamożnych osiedlach.
Dostępność wielu dóbr, nawet tych niższej jakości, jest dobrym zjawiskiem z perspektywy osób mających niskie zarobki. Nie każdy musi kupować przedmioty mające służyć latami. Oczywiście bywają też ludzie zamożni, którzy chętnie nabywają wyszukane ubrania i wyposażenie cechujące się dużą trwałością. Pomiędzy nimi istnieje cała masa osób o przeciętnych zarobkach. Wielu z nich potrafi dobrze przeanalizować swoje potrzeby i podjąć decyzję: kiedy warto, nawet posiłkując się szybkim kredytem, wydać pieniądze na trwały, doskonały jakościowo produkt, a kiedy lepiej jest kupić tani przedmiot, który ma służyć nam przez chwilę. To rozróżnienie może być kluczowe dla umiejętnego zarządzania pieniędzmi.
